De afgelopen weken ben ik in de wereld van het stoïcisme gedoken. Deze eeuwenoude filosofie lijkt op het eerste gezicht misschien abstract en ouderwets, maar hoe meer ik las, hoe meer ik besefte hoe praktisch de ideeën zijn. Wat me vooral opviel? Veel principes uit het stoïcisme zie je terug in hedendaagse leiderschaps- en managementliteratuur. Hier zijn tien inzichten waarin oude wijsheid en moderne praktijk elkaar raken.
1. Focus op wat je kunt beïnvloeden
Epictetus leerde: “Sommige dingen liggen in onze macht, andere niet.”
Stephen Covey bouwt voort op dit idee met zijn concept van de “Cirkel van Invloed”. Hij moedigt aan om je energie te richten op wat je kunt veranderen, in plaats van te piekeren over dingen buiten je controle. Of je nu een project leidt of een team motiveert, dit is een krachtig uitgangspunt.
2. Emotionele zelfbeheersing
Seneca, een van de bekendste stoïcijnen, benadrukte het belang van kalm blijven, vooral in tijden van stress.
Daniel Goleman bracht dit idee naar het bedrijfsleven met zijn concept van emotionele intelligentie. Effectieve leiders zijn in staat hun emoties te beheersen en rationele beslissingen te nemen, zelfs in crisissituaties.
3. Voorbereiden op tegenslagen
Stoïcijnen oefenen premeditatio malorum: het vooraf visualiseren van mogelijke tegenslagen.
Jim Collins noemt dit in Great by Choice “Productive Paranoia”. Door te anticiperen op worstcasescenario’s, zijn goede leiders altijd een stap vooruit. Een projectplan? Altijd een plan B erbij.
4. Waarden boven alles
Het stoïcisme draait om leven volgens deugden zoals wijsheid, rechtvaardigheid en moed.
Moderne leiderschapsguru’s, zoals Simon Sinek, leggen nadruk op het belang van purpose. Sinek leert dat teams zich verbinden aan leiders die handelen vanuit duidelijke waarden.
5. Omgaan met verandering
Heraclitus, de inspiratiebron van de stoïcijnen, zei: “Alles stroomt.”
John Kotter schreef in Leading Change dat succesvolle leiders flexibel zijn. Zij omarmen verandering en zien het als kans, niet als bedreiging.
6. Je ego beteugelen
Stoïcijnen waarschuwen voor het gevaar van zelfoverschatting. Marcus Aurelius schreef: “Blijf nederig. Onthoud: je bent slechts een onderdeel van het grotere geheel.”
Ryan Holiday sluit hierbij aan in zijn boek Ego is the Enemy, waarin hij uitlegt hoe overmoed en arrogantie leiders kunnen ondermijnen. Focus niet op status, maar op het grotere doel.
7. De kracht van dankbaarheid
De stoïcijnen geloofden in dagelijkse reflectie op waar je dankbaar voor bent. Dit versterkt veerkracht.
In management komt dit terug in positivity practices. Bijvoorbeeld in de boeken van Shawn Achor, die laat zien hoe een positieve mindset teams kan motiveren en productiviteit kan verhogen.
8. Blijf leren
Marcus Aurelius, keizer en filosoof, schreef: “Onderwijs jezelf voortdurend.” Hij benadrukte het belang van leren en groeien, zelfs aan de top.
Carol Dweck introduceerde het concept van een “growth mindset”. Succesvolle leiders zien fouten niet als falen, maar als leermomenten.
9. Omgaan met kritiek
Epictetus stelde: “Wat anderen over je zeggen, zegt meer over hen dan over jou.”
Brené Brown vertaalt dit naar haar werk over kwetsbaarheid en moed in leiderschap. Ze benadrukt dat kritiek een deel van het proces is en dat authentieke leiders zich niet laten ontmoedigen door negativiteit.
10. Handel proactief
Stoïcijnen moedigen aan om niet af te wachten, maar actie te ondernemen: “De beste manier om te leven, is door vandaag goed te handelen.”
In The One Thing van Gary Keller komt dit terug als focus op wat nu het belangrijkste is. Proactieve leiders zetten prioriteiten en blijven gericht op vooruitgang.
Tijdloze wijsheid voor vandaag
Wat me fascineert, is dat deze oude ideeën naadloos aansluiten bij moderne leiderschapsprincipes. Ze herinneren ons eraan dat de basis van goed leiderschap – zelfbeheersing, waarden, veerkracht en continu leren – al duizenden jaren dezelfde is.
